ALTINCI BÖLÜM
İSM-İ MEVSÛL
(اَلاِسْمُ الْمَوْصُولُ)
I-İsm-i Mevsûl ((اَلاِسْمُ الْمَوْصُولُ): Mânâ cüm-le (veya şibh-i cümle) ile açıklanan ve bu cümleyi (veya şibh-i cümleyi) başka bir cümleye bağlayan ma’rife isimdir:
ki o kimse ~
II.İsm-i Mevsûller İkiye Ayrılır:
A.Hass ism-i Mevsil (ُّاَلاِسْمُ الْمَوْصُولُ الْخَاص Husasi ism-i mevsal)
B.Musterek ism-i Mevsil (ُاَلاِسْمُ الْمَوْصُولُ الْمُشْتَرَك Umumi ism-iMevsûl)
A.Hass ism-i Mevsul (َُّاَلاِسْمُ الْمَوْصُولُ الْخَاص Husasi ism-i
mevsûl): Müzekker, müennes, müfred, tesniye ve cemi şekilleri (siygaları)
bulunan ism-i mevsûldür:
İSMİ MEVSUL TABLOSU
| Çoğul/Cem’i | İkil/ Tesniye | Tekil/ Müfret | Cinsiyet |
| اَلَّذِين | اَللَّذان/ اللَّذَيْن | اَلَّذِي | Müzekker/Eril |
| اللَّاتِي/الَّواتِي/ اللَّائِي | اَللَّتان/ اّللَّتَيْن | اَلَّتِي | Müennes/ Dişil |
الطَّالِب الَّذِي يَجْلِسُ اَمَامَ الْمُعَلِّمِ
Bu örnekte الذي kelimesini açıklama yapmak için kullandık.
İsmi mevsul özellikleri
- İsm-i mevsuller mebnidir, yani harekeleri hep aynıdır. Ancak tesniye (ikil) kısmı istisnadır. Merfu olursa elif nunla (ان) ile mansup veya mecrur olursa ye ile olur.
- İsm-i mevsulden sonra gelen cümleye sıla cümlesi denir.
İsmi mevsuller ile örnekler;
| Okulda çalışan öğretmen gitti. | ذَهَبَ الْمُعَلِّمُ اَلَّذِي يَعْمَلُ فِي الْمَدْرَسَةِ |
| Yolda bozulan iki arabayı satın aldım. | اِشْتَرَيْتُ السَّيَّارتَيْنِ اللَّتَيْنِ تَعَطَّلَتا فِي الطَّرِيق |
| Evden çıkan adamları gördüm. | رَاَيْتُ الْاَشْخاصَ اللّذِين خَرَجُوا منْ الْبَيْتِ |
| Köyde yaşayan kız öğrenci masanın üstünden bir defter aldı. | اَحَذَ الطَّالِبَةُ التِّي تَعِيشُ فِي الْقَرْيَة دَفْتَراً فَوْقَ الطَّاوِلَةِ |
İSMİ MEVSULLERİN CÜMLEDEKİ KONUMU
İsm-i mevsuller cümlede herhangi bir kelime gibi fail, meful, mübteda, haber gibi konumlarda olabilir. İkil olanlar haricinde diğerlerinde bir değişiklik olmaz. Örneklere bakalım.
جَاءَ المُعَلِّمان اللذَان يَذْهَبَان الى الْمَدْرَسَةِ
آلجَمْعُ
الّذِینَ
ki onlar
اللَّوَاتِى، اللاَّتِى، اَللاَّئِى
B.Musterek ism-i Mevsul (ُاَلاِسْمُ الْمَوْصُولُ الْمُشْتَرَك Umumi ism-i
Mevsûl): Müzekker, müennes, müfred, tesniye ve cemi şekilleri (siygaları)
bulunmayan ism-i mevsûldür:
ki o kimse, ki o şey tsí
آلذِى ki o
لتَّقْنيَةُ
اُللِّذَانِ، آللَّذَیْنِ
ki o
اللَّتَانِ، اللَتیْنِ
الْمُفْرَدُ
الذی
ki o
اُلّتِی
اَلمُذَگَّرُ
آلمُوَنَّثُ